Self Voyage by Katarzyna Tarasiewicz - psychoterapia i ekopsychoterapia

Depresja jest złożonym stanem psychicznym i jednym z najczęstszych zaburzeń zdrowia psychicznego, które wpływa na nastrój, emocje i funkcjonowanie codzienne. Jednym z ważnych pytań, które badacze i lekarze od dawna próbują zrozumieć, jest to:

Czy depresja powinna być postrzegana przede wszystkim jako choroba mózgu?

Z perspektywy biologicznej, wiele dowodów sugeruje, że tak, ale równie istotne są inne aspekty, takie jak czynniki psychologiczne, społeczne czy środowiskowe. Skupmy się jednak na biologicznych podstawach depresji.

1. Rola neuroprzekaźników

Jednym z kluczowych elementów biologicznej teorii depresji jest zaburzenie działania neuroprzekaźników, takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina. Są to chemiczne substancje, które przekazują sygnały między neuronami w mózgu i wpływają na nastrój, emocje oraz zdolność do odczuwania przyjemności.

Serotonina: Uważa się, że niski poziom serotoniny w mózgu może przyczyniać się do rozwoju depresji. Leki takie jak SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), które zwiększają poziom tego neuroprzekaźnika, są często stosowane w leczeniu depresji.
Dopamina: Odpowiedzialna za odczuwanie przyjemności, motywację i nagradzanie, a jej niedobory mogą prowadzić do apatii i anhedonii (brak radości z życia).
Noradrenalina: Zaburzenia jej poziomu mogą prowadzić do problemów z energią i koncentracją.

2. Oś HPA – stres i hormony

Kolejnym ważnym czynnikiem jest oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), która reguluje odpowiedź organizmu na stres poprzez wydzielanie hormonów, takich jak kortyzol. Wiele badań pokazuje, że u osób z depresją często występuje nadaktywność tej osi, co prowadzi do chronicznie podwyższonych poziomów kortyzolu. Długotrwały stres może wpływać negatywnie na struktury mózgu, takie jak hipokamp, który jest odpowiedzialny za pamięć i nastrój, co może pogłębiać objawy depresji.

3. Struktury mózgu

Badania neuroobrazowe (np. MRI, fMRI) pozwoliły na zidentyfikowanie zmian w budowie mózgu u osób z depresją. Oto niektóre z kluczowych obszarów:

Hipokamp: U pacjentów z depresją często stwierdza się zmniejszoną objętość hipokampa, co wiąże się z problemami z pamięcią i regulacją emocji. Przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu mogą przyczyniać się do uszkodzeń tej struktury.
Kora przedczołowa: Jest to część mózgu odpowiedzialna za podejmowanie decyzji, regulację emocji i zachowania. W depresji jej aktywność bywa obniżona, co może skutkować problemami z koncentracją i podejmowaniem decyzji.
Ciało migdałowate: Odpowiada za przetwarzanie emocji, w tym lęku i strachu. W depresji często obserwuje się zwiększoną aktywność tej struktury, co może prowadzić do nadmiernego odczuwania negatywnych emocji i lęku.

4. Czynniki genetyczne

Depresja ma również komponent genetyczny, co oznacza, że osoby, które mają bliskich krewnych cierpiących na depresję, są bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia. Choć nie zidentyfikowano jednego konkretnego genu odpowiedzialnego za depresję, to wiele genów związanych z regulacją neuroprzekaźników, neuroplastycznością i reaktywnością na stres zostało powiązanych z ryzykiem depresji.

5. Neuroplastyczność i czynniki neurotroficzne

Neuroplastyczność odnosi się do zdolności mózgu do zmiany i adaptacji. W depresji obserwuje się zmniejszoną neuroplastyczność, co oznacza, że mózg ma trudności z dostosowaniem się do nowych sytuacji i wyzwań. Jednym z ważnych czynników w tym procesie jest mózgowy czynnik neurotroficzny (BDNF), który wspiera wzrost i przeżywalność neuronów. W depresji poziom BDNF jest często obniżony, co może prowadzić do degeneracji neuronów i pogorszenia funkcji poznawczych.

6. Stan zapalny i układ immunologiczny

Coraz więcej badań wskazuje na związek między depresją a stanem zapalnym w organizmie. U pacjentów z depresją często stwierdza się podwyższone poziomy cytokin prozapalnych, takich jak interleukina-6 (IL-6) czy białko C-reaktywne (CRP). Stan zapalny może wpływać na neuroprzekaźniki oraz neuroplastyczność, co z kolei może pogarszać objawy depresji.

7. Mikrobiom jelitowy a depresja

Nowym obszarem badań jest związek między mikrobiomem jelitowym a zdrowiem psychicznym. Coraz więcej dowodów sugeruje, że bakterie jelitowe mogą wpływać na funkcje mózgu poprzez oś jelita-mózg. Zaburzenia w mikrobiomie mogą wpływać na poziomy serotoniny oraz stan zapalny, co może zwiększać ryzyko depresji.

Podsumowanie

Depresja, z biologicznego punktu widzenia, ma silne powiązania z funkcjonowaniem mózgu. Zaburzenia w równowadze neuroprzekaźników, dysfunkcje osi HPA, zmiany w strukturach mózgu, a także czynniki genetyczne, neuroplastyczne i zapalne – wszystkie te elementy sugerują, że depresja może być uważana za chorobę mózgu. Jednak, mimo że biologiczne aspekty są kluczowe, depresja to zaburzenie o charakterze wieloczynnikowym, gdzie równie istotne są aspekty psychologiczne, społeczne i środowiskowe.

Czy depresja to choroba mózgu? – biologiczne podstawy depresji