Self Voyage by Katarzyna Tarasiewicz - psychoterapia i ekopsychoterapia

W EFT (terapii skoncentrowanej na emocjach), adaptacyjne emocje są postrzegane jako naturalne reakcje na różnorodne sytuacje, które dostarczają nam cennych informacji o tym, czego potrzebujemy, jak się czujemy i jak reagować - są naszym ŻYCIOWYM KOMPASEM.

Adaptacyjne emocje to uczucia, które pomagają nam skutecznie reagować na wyzwania, potrzeby oraz okoliczności w naszym życiu. To emocje, które sprzyjają naszemu przetrwaniu, dobrostanowi i rozwojowi, wspierają nas w budowaniu zdrowych relacji i podejmowaniu decyzji, które są zgodne z naszymi wartościami.

Wszystkie emocje w swojej adaptacyjnej formie pomagają w skutecznym radzeniu sobie z wyzwaniami i budowaniu relacji. Jednak ich nieadaptacyjne formy mogą prowadzić do problemów psychologicznych, takich jak zaburzenia nastroju, lękowe, problemy w relacjach czy zaburzenia osobowości. W terapii, kluczowe jest pomaganie osobie w rozpoznawaniu, przekształcaniu i regulowaniu nieadaptacyjnych emocji, aby stały się bardziej adaptacyjne i sprzyjały zdrowiu psychicznemu.

PRZYKŁADY ADAPTACYJNYCH EMOCJI I ICH FUNKCJE:

GNIEW - pojawia się w odpowiedzi na rzeczywiste zagrożenie, niesprawiedliwość lub naruszenie granic.

Adaptuje do: ochrony siebie i swoich granic. Gniew pomaga wyznaczać granice, mówić "nie" i reagować na zagrożenie. Jest to zdrowa emocja, gdy prowadzi do działania chroniącego nasze potrzeby lub wartości.
Nieadaptacyjna forma: niekontrolowany, nadmierny gniew lub tłumienie gniewu. Może prowadzić do destrukcyjnych wybuchów, agresji, eskalacji konfliktów lub autoagresji. Zamiast rozwiązywać problemy, gniew nieadaptacyjny je pogłębia.

SMUTEK - pojawia się, gdy doświadczamy straty, rozczarowania lub braku.

Adaptuje do: poszukiwania wsparcia, pozwolenia na żałobę, refleksję i akceptację straty. Smutek pozwala przetworzyć trudne doświadczenia, zatrzymać się i poszukać wsparcia w trudnych chwilach.
Nieadaptacyjna forma: chroniczny, przytłaczający smutek, który nie prowadzi do adaptacji i akceptacji, lecz do wycofania, apatii i depresji. Utrzymuje jednostkę w stanie rozpaczy, uniemożliwiając powrót do normalnego funkcjonowania

STRACH - emocja związana z postrzeganiem zagrożenia.

Adaptuje do: ucieczki, ochrony i przygotowania na niebezpieczeństwo. Strach mobilizuje organizm do walki lub ucieczki w obliczu zagrożenia, pozwala unikać niebezpiecznych sytuacji.
Nieadaptacyjna forma: nadmierny, irracjonalny lęk (np. fobie) lub chroniczny lęk (np. uogólnione zaburzenie lękowe). Powoduje unikanie sytuacji, które nie stanowią realnego zagrożenia, paraliżuje, uniemożliwiając normalne życie.

WSTYD - w niewielkich dawkach może być adaptacyjny, gdy pomaga nam zrozumieć, że nasze zachowanie mogło zaszkodzić innym.

Adaptuje do: korygowania własnego zachowania w relacjach społecznych. Adaptacyjny wstyd prowadzi do refleksji nad postępowaniem i może wspierać relacje międzyludzkie.
Nieadaptacyjna forma: chroniczny, wyniszczający wstyd, który prowadzi do przekonania, że jednostka jako całość jest zła lub niewystarczająca. Skutkuje niską samooceną, izolacją i unikaniem relacji z obawy przed oceną.

RADOŚĆ - Pojawia się w odpowiedzi na przyjemne lub pozytywne doświadczenia.

Adaptuje do: budowania więzi społecznych, poszukiwania więcej takich pozytywnych doświadczeń i umacniania poczucia dobrostanu. Radość sprzyja rozwojowi, zwiększa naszą motywację i poczucie spełnienia.
Nieadaptacyjna forma: nadmierne uzależnianie się od przyjemności, powierzchowne dążenie do przyjemnych doznań bez uwzględniania długoterminowych konsekwencji (np. hedonizm), lub uciekanie w nierealistyczny optymizm, ignorujący rzeczywiste problemy.

MIŁOŚĆ - głęboka emocja związana z więzią i troską o innych.

Adaptuje do: tworzenia bliskich, satysfakcjonujących relacji, które sprzyjają przetrwaniu i dobrostanowi. Miłość wzmacnia relacje społeczne i pomaga budować zaufanie oraz wsparcie.
Nieadaptacyjna forma: zaborczość, nadmierna zależność emocjonalna lub lęk przed odrzuceniem. Może prowadzić do toksycznych relacji, nadmiernej kontroli nad partnerem lub utraty własnej tożsamości.

ZASKOCZENIE - krótkotrwała emocja pojawiająca się w odpowiedzi na coś nowego lub niespodziewanego.

Adaptuje do: szybkiego dostosowania się do zmian i nieoczekiwanych sytuacji. Zaskoczenie pomaga nam elastycznie reagować i dostosowywać się do nowej rzeczywistości.
Nieadaptacyjna forma: nadmierne zdumienie lub szok, które powodują dezorientację i trudności w przystosowaniu się do zmian. Może prowadzić do paraliżu emocjonalnego, gdzie jednostka nie potrafi podjąć działań w odpowiedzi na nowe okoliczności.

POCZUCIE WINY - wskazuje, że dana osoba naruszyła swoje lub społeczne normy moralne.

Adaptuje do: wzięcie odpowiedzialności za popełnione błędy i naprawienie szkody, co sprzyja rozwojowi moralnemu i relacjom społecznym.
Nieadaptacyjna forma: przesadne, nieadekwatne poczucie winy, które wynika z nadmiernego samokrytycyzmu lub nieuzasadnionych przekonań o byciu odpowiedzialnym za coś, czego jednostka nie mogła kontrolować. Prowadzi do chronicznego obwiniania się i samokarania.

ZAZDROŚĆ - pojawia się w odpowiedzi na postrzegane zagrożenie utraty czegoś ważnego, zazwyczaj w kontekście relacji międzyludzkich.

Adaptacyjna forma: może służyć jako sygnał, że zależy nam na danej relacji lub sytuacji, co może motywować do wprowadzenia zmian i dbania o bliskie związki.
Nieadaptacyjna forma: chorobliwa zazdrość, która wynika z głębokiej niepewności i niskiej samooceny. Prowadzi do nadmiernej kontroli, podejrzeń i niszczenia relacji.

ŻAL - pojawia się w odpowiedzi na przeżycie straty, błędu, lub niezrealizowanej możliwości.

Adaptuje do: konstruktywnego przetwarzania doświadczeń i uczenie się z nich, pomaga w refleksji, nauce i wprowadzaniu pozytywnych zmian w przyszłości.
Nieadaptacyjny forma: żalu to emocja, która jest paraliżująca i nie prowadzi do konstruktywnych zmian. Może prowadzić do trwałego utknięcia w przeszłości, co uniemożliwia dalszy rozwój osobisty.

Emocje mogą być adaptacyjne i nieadaptacyjne, ale to nasz życiowy kompas