Self Voyage by Katarzyna Tarasiewicz - psychoterapia i ekopsychoterapia

Relacja terapeutyczna pełni kluczową rolę w leczeniu zaburzeń psychicznych i rozwoju osoby w terapii, stanowiąc podstawę skutecznego procesu terapeutycznego. Niezależnie od rodzaju trudności lub zaburzenia, więź z terapeutą wspiera pacjenta w rozwoju i procesie zmiany. W poniższym opracowaniu omówione zostały najnowsze badania dotyczące leczenia zaburzeń osobowości oraz innych trudności psychicznych, uwzględniając różne podejścia terapeutyczne.

1. Zaburzenia osobowości

Relacja terapeutyczna w leczeniu zaburzeń osobowości jest wyjątkowo istotna, ponieważ osoby te często zmagają się z trudnościami w budowaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji międzyludzkich. Terapeuta często staje się pierwszą osobą, która w sposób stabilny i bezpieczny odzwierciedla potrzeby pacjenta.

a) Borderline Personality Disorder (BPD)

Rola relacji terapeutycznej: U pacjentów z BPD charakterystyczne są intensywne wahania emocjonalne i trudności z zaufaniem. Terapeuta, budując stabilną więź, pomaga pacjentowi radzić sobie z lękiem przed odrzuceniem i niestabilnością emocjonalną. Terapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT) i Mentalization-Based Treatment (MBT) opierają się na budowaniu empatycznej i bezpiecznej relacji, która stanowi bazę dla nauki regulacji emocji i rozwiązywania konfliktów interpersonalnych.
Badania: Bateman i Fonagy (2020) wykazali, że MBT pomaga pacjentom z BPD zmniejszyć impulsywność i poprawić regulację emocji. DBT, opracowana przez Linehan (2015), dowodzi skuteczności w redukcji samookaleczeń i prób samobójczych, podkreślając kluczową rolę relacji terapeutycznej w osiągnięciu tych efektów.

b) Narcystyczne zaburzenie osobowości

Rola relacji terapeutycznej: Pacjenci z narcystycznym zaburzeniem osobowości często doświadczają trudności w zrozumieniu własnych emocji i potrzeb innych ludzi. Relacja terapeutyczna jest miejscem, gdzie terapeuta modeluje autentyczną empatię i akceptację, pomagając pacjentowi zmierzyć się z mechanizmami obronnymi (np. grandiozą).
Badania: Young, Klosko i Weishaar (2003) wskazują, że terapia schematów może pomóc pacjentom w rozpoznaniu dysfunkcyjnych schematów związanych z poczuciem wstydu lub bezwartościowości. Gabbard (2021) zauważa jednak, że proces ten wymaga od terapeuty dużej cierpliwości i zdolności do tolerowania emocjonalnych wzlotów i upadków pacjenta.

c) Zależne zaburzenie osobowości

Rola relacji terapeutycznej: Terapeuta staje się wzorem bezpiecznej i nieoceniającej relacji, pomagając pacjentowi stopniowo zwiększać autonomię i pewność siebie. Relacja ta umożliwia pacjentowi przepracowanie lęku przed odrzuceniem oraz rozwinięcie zdrowszych wzorców przywiązania.
Badania: Beck i Freeman (2004) wskazują na skuteczność CBT w zmniejszaniu lęku przed samotnością oraz wspieraniu pacjentów w podejmowaniu samodzielnych decyzji.

2. Zaburzenia nastroju

W depresji i dystymii kluczowym elementem relacji terapeutycznej jest oferowanie wsparcia emocjonalnego i pomaganie pacjentowi w rozwijaniu bardziej pozytywnego obrazu siebie i świata.

a) Depresja

Rola relacji terapeutycznej: W przypadku depresji terapeuta działa jako "bezpieczna baza", wspierając pacjenta w eksploracji negatywnych myśli i emocji. Relacja oparta na zaufaniu jest niezbędna do pracy nad zmianą schematów myślowych.
Badania: Hofmann et al. (2012) dowiedli, że skuteczność CBT w leczeniu depresji w dużej mierze zależy od jakości relacji terapeutycznej. Psychoterapia psychodynamiczna, jak zauważa Gabbard (2021), pomaga pacjentom z depresją przewlekłą, umożliwiając eksplorację głęboko zakorzenionych konfliktów emocjonalnych.

b) Dystymia

Rola relacji terapeutycznej: W przypadku dystymii, gdzie objawy są długotrwałe, terapeuta pomaga pacjentowi budować większą samoakceptację i rozwijać zdrowsze mechanizmy radzenia sobie. Terapia humanistyczna koncentruje się na tworzeniu środowiska pełnego akceptacji i zrozumienia.
Badania: Corey (2017) wskazuje, że pacjenci poddawani terapii gestalt lub terapii skoncentrowanej na osobie często doświadczają poprawy w zakresie samoświadomości i stabilności emocjonalnej.

3. Zaburzenia lękowe

Relacja terapeutyczna odgrywa kluczową rolę w leczeniu zaburzeń lękowych, pomagając pacjentowi poczuć się wystarczająco bezpiecznie, aby skonfrontować się ze swoimi lękami.

a) Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD) i zaburzenie paniki

Rola relacji terapeutycznej: Empatyczna postawa terapeuty umożliwia pacjentowi eksplorację źródeł lęku i pracę nad ich zmianą.
Badania: Hofmann et al. (2012) podkreślają skuteczność CBT w redukcji objawów lękowych, wskazując na rolę terapeuty w motywowaniu pacjenta do podejmowania działań przeciw lękowi.

b) Fobie

Rola relacji terapeutycznej: W przypadku terapii ekspozycyjnej terapeuta działa jako przewodnik i wsparcie, pomagając pacjentowi stopniowo zmierzyć się z obiektem lęku.
Badania: Rachman (2014) wykazał, że stopniowa ekspozycja na bodźce lękowe w bezpiecznym kontekście terapeutycznym prowadzi do istotnej redukcji objawów.

4. Uzależnienia

W leczeniu uzależnień relacja terapeutyczna stanowi podstawę dla pracy nad motywacją do zmiany i utrzymaniem abstynencji.

Rola relacji terapeutycznej: Podejście oparte na wywiadzie motywującym (Miller & Rollnick, 2011) podkreśla znaczenie empatii i braku osądzania w budowaniu współpracy z pacjentem.
Badania: Terapia systemowa i CBT pomagają pacjentom zrozumieć mechanizmy uzależnienia, rozwijać zdrowe strategie radzenia sobie i zapobiegać nawrotom.

Wnioski

Relacja terapeutyczna jest fundamentem skutecznego leczenia różnych zaburzeń psychicznych. Właściwe podejście terapeutyczne, dostosowane do potrzeb pacjenta, umożliwia osiągnięcie trwałych zmian w zakresie funkcjonowania emocjonalnego i interpersonalnego.

Bibliografia:

Bateman, A. W., & Fonagy, P. (2020). Mentalization-Based Treatment for Borderline Personality Disorder: A Practical Guide. Oxford University Press.
Beck, A. T., Freeman, A., & Davis, D. D. (2004). Cognitive Therapy of Personality Disorders. Guilford Press.
Corey, G. (2017). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy. Cengage Learning.
Gabbard, G. O., Gunderson, J. G., & Holmes, J. (2021). Theories of Psychotherapy and Counseling: Concepts and Cases. Cengage Learning.
Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427-440.
Linehan, M. M. (2015). DBT® Skills Training Manual. Guilford Press.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (2011). Motivational Interviewing: Helping People Change (3rd ed.). Guilford Press.
Rachman, S. (2014). The Treatment of Anxiety Disorders: A Meta-Analysis. Psychiatric Clinics of North America, 37(2), 261-278.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner's Guide. Guilford Press.
Zanarini, M. C., Frankenburg, F. R., & Hennen, J. (2012). A Longitudinal Study of Borderline Personality Disorder: Course and Outcome. Journal of Personality Disorders, 26(3), 258-272.

Rola relacji terapeutycznej w procesie zmiany