Self Voyage by Katarzyna Tarasiewicz - psychoterapia i ekopsychoterapia

Lęk przed bliskością (ang. fear of intimacy) to stan emocjonalny, w którym osoba obawia się nawiązywania głębszych, intymnych relacji z innymi. Może to obejmować zarówno relacje romantyczne, jak i przyjacielskie, czy rodzinne. Osoba z takim lękiem unika zaangażowania, otwartości emocjonalnej oraz budowania więzi, ponieważ te sytuacje budzą w niej dyskomfort, strach przed odrzuceniem, zranieniem czy utratą niezależności.

Objawy lęku przed bliskością:

osoba może unikać otwartego wyrażania swoich uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, również unika sytuacji, które mogą prowadzić do intymności, np. spędzania czasu sam na sam, poruszania osobistych tematów.
może mieć trudności z budowaniem trwałych relacji lub wycofywać się, gdy relacja staje się zbyt poważna, jej związki lub relacje mogą być krótkotrwałe, głównie powierzchowne lub formalne.
osoba może celowo utrzymywać dystans emocjonalny, unikać rozmów na głębsze tematy, a w skrajnych przypadkach – fizycznie wycofywać się z relacji.
odczuwa strach przed byciem zranionym lub opuszczonym, co prowadzi do unikania bliskich więzi.
osoba może preferować głównie autonomię i racze stawia sztywne granice, które utrudniają rozwój bliskich relacji.
osoba może być niestała w kontaktach, w jednej chwili otwarta, a w następnej wycofana.
osoba może unikać planowania przyszłości w kontekście relacji, co jest formą unikania zaangażowania.
może sabotować związek, np. poprzez kłótnie, zdrady lub inne działania, które utrudniają bliskość

Lęk przed zaangażowaniem (ang. fear of commitment) to obawa przed długoterminowym zobowiązaniem emocjonalnym, najczęściej w kontekście związków romantycznych, ale może obejmować także inne sfery życia, takie jak praca, przyjaźnie czy plany życiowe. Osoba z lękiem przed zaangażowaniem unika sytuacji, które wymagają długotrwałego poświęcenia i odpowiedzialności, ponieważ wiążą się one z poczuciem utraty wolności, kontroli, czy lękiem przed zmianą.

Objawy lęku przed zaangażowaniem:

osoba może angażować się raczej w krótkotrwałe lub/i niezobowiązujące relacje przyjacielskie i/lub romantyczne, aby uniknąć głębszego związku - czasami bywa tak, że osoba ma związki przyjacielskie, jednak nie wchodzi z zaangażowaniem w głębsze związki romantyczne lub odwrotnie...
kiedy rozmowa dotyczy wspólnych planów i przyszłości osoba może unikać, wycofywać się, takie sytuacje raczej będę budziły napięcie niż będę przyjmowane z otwartością i chęcią do spojrzenia na potencjał relacji i wspólną przyszłość.
nawet w codziennych sprawach, osoba może unikać deklaracji lub decyzji, które wiązałyby się z nieco większymi zobowiązaniami.
osoba może nie chcieć określić statusu relacji lub kim dla siebie jesteście.
w związkach osoba może odwlekać decyzje dotyczące dzielenie i posiadania czegoś wspólnie, zaręczyn, ślubu itp.
osoba może obawiać się zobowiązań emocjonalnych, finansowych lub praktycznych, które wynikają z długoterminowych relacji.
podobnie jak w przypadku lęku przed bliskością, osoba może w jednej chwili być zaangażowana i bliska, a w następnej – wycofana i zdystansowana.

Diagnoza - czy te lęki są zaburzeniem w sensie klinicznym?

Zarówno lęk przed bliskością, jak i lęk przed zaangażowaniem są pojęciami zdefiniowanymi i badanymi w naukach psychologicznych, choć nie stanowią formalnych zaburzeń psychicznych w klasyfikacjach takich jak DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) czy ICD-11 (International Classification of Diseases). Oznacza to, że są traktowane jako zjawiska psychologiczne i emocjonalne, które mogą występować u ludzi, ale nie są formalnymi jednostkami diagnostycznymi.

PSYCHOLOGIA - TEORIA I BADANIA

Pojęcia lęku przed bliskością i lęku przed zaangażowaniem są odnoszone w psychologii szczególnie (choć nie jedynie) w kontekście teorii więzi i relacji międzyludzkich. Mają one swoje korzenie w badaniach nad więziami i nad traumami emocjonalnymi oraz rozwojem osobowości.

Teoria więzi (Attachment Theory):

Jednym z kluczowych źródeł pojęć takich jak lęk przed bliskością i zaangażowaniem jest teoria więzi Johna Bowlby'ego stworzona w latach 50 i rozwinięta przez Mary Ainsworth. Teoria więzi bada, w jaki sposób ludzie tworzą emocjonalne związki z innymi od wczesnego dzieciństwa.

Bowlby twierdził, że relacje, jakie dziecko nawiązuje z opiekunami (szczególnie z matką) w dzieciństwie, kształtują jego sposób nawiązywania relacji w dorosłym życiu. Dzieci, które doświadczyły stabilnych i bezpiecznych więzi, są bardziej skłonne do budowania zdrowych, bliskich relacji w dorosłości. Natomiast dzieci z zaburzonymi więziami mogą rozwijać lęki przed bliskością lub zaangażowaniem.

Mary Ainsworth wprowadziła pojęcia bezpiecznego przywiązania, lękowego przywiązania i unikającego przywiązania na podstawie swoich badań (eksperyment „Strange Situation”). Osoby o unikającym stylu przywiązania mogą doświadczać lęku przed bliskością i zaangażowaniem, ponieważ uczą się w dzieciństwie, że bliskość emocjonalna jest potencjalnie niebezpieczna lub bolesna.

Harry Harlow przeprowadził słynny eksperyment z małpkami (eksperyment “Eksperyment z matką zastępczą”) w latach 50. i 60., badając wpływ przywiązania na rozwój emocjonalny młodych małp, który miał ważny wkład w rozwój psychologii i teorii więzi. Eksperyment Harlowa pokazał, że bliskość fizyczna i emocjonalna odgrywa ogromną rolę w tworzeniu przywiązania. To zrewolucjonizowało podejście do teorii więzi i wpłynęło na rozwój myśli psychologicznej, szczególnie na badania Johna Bowlby'ego dotyczące przywiązania u dzieci.

Lęk przed bliskością i lęk przed zaangażowaniem